|
|
|
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ
«Συλλογιέμαι τον ξένο που κατεβαίνει από τ’αντικρινά περιγιάλια και σμίγει εδώ πέρα στην Κέρκυρα την πρώτη στεριά της Ανατολής. Δε βρίσκεται ακόμη στην καθαυτό Ανατολή μα Δε βρίσκεται και στη Δύση. Ταξιδεύει μετέωρος «ανάμεσα», αυτό το ανάμεσα είναι η Κέρκυρα» Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος
Ποιος να ξέρει άραγε τι να νιωθε ο Οδυσσέας, οι Φοίνικες, οι Κορίνθιοι, οι Γότθοι που σχίζοντας το κύμα , την πλεύρισαν, οι βενετσιάνοι προνοητές, οι ενθουσιώδεις δημοκρατικοί γάλλοι, η μελαγχολική αυτοκράτειρα Σίσυ, οι Προστάτες της Μ. Βρετανίας, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Συνόδου Κορυφής του 1994, κι εσύ επισκέπτη του 2000 γιατί σου μοιάζει........ σας μοιάζει, είναι και αυτή ταξιδευτής σαν τον καθένα από σας. Από τη θέση της πάνω στο χάρτη, ταξίδεψε όλους τους αιώνες, μαζεύοντας πίκρες και χαρές, νοοτροπίες και πλούτη, χάρη και γνώση, γλυκύτητα και φινέτσα. Αυτή την Κέρκυρα έρχεσαι να δεις. Την ομηρική, την αρχαία, τη μεσαιωνική, την κοσμοπολίτικη, τη μοναδική, που σφραγίζει τη μοίρα ενός πολυτάραχου παρελθόντος δένοντας με αριστουργηματικό τρόπο την ελληνική και τοπική παράδοση με την ευρωπαϊκή νοοτροπία. Το νησί ποτέ δεν είναι ίδιο, αλλάζει με τις εποχές, τις ώρες, το φως, τα χρώματα. Από το αεροπλάνο το βλέπεις σαν πράσινη κάμπια να ροκανίζει το μόχθο της, όταν περπατάς πάνω του, νιώθεις να λικνίζεται στο Ιόνιο Πέλαγος σαν όμορφο καράβι δεμένο χαλαρά με άσπρα πανιά από το Οτραντο της Ιταλίας μέχρι τις γυμνές ακτές της Ηπείρου.
«Αυτό το κύμα σκίσανε οι Φοίνικες μας φέραν την πραμάτεια τους Η θάλασσα κράτησε τη γαλήνη της Αυτό το κύμα σκίσανε οι Κορίνθιοι μας φεραν την ισχύ τους. Η θάλασσα κράτησε την ταραχή της Αυτό το κύμα σκίσανε οι Γότθοι, μας φέραν την καταστροφή, η θάλασσα κράτησε την αιωνιότητά της» Γερ. Χυτήρης
Στο μεταίχμιο δύο εποχών θα γνωρίσεις συ επισκέπτη, ένα κομμάτι της ελληνικής γης, που έμεινε αναλλοίωτο σε πείσμα των δύσκολων καιρών. Η Κέρκυρα προέκταση του ελληνικού χώρου προς τη Δύση, αποτελούσε πάντα το σημείο συνάντησης δύο κόσμων του δυτικού και του ανατολικού. Είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς άλλο χώρο που να συνδυάζει τη συνύπαρξη τόσων πολιτισμών, χωνευτήρι ξένων επιρροών, ποικίλων μορφών συμβίωσης, επιδράσεων, που της προσθέτουν ένα διαφορετικό χρώμα και την καθιστούν μια διαφορετική σύνθεση, που ξεφεύγει από τα κλασσικά ελληνικά πρότυπα Ο αρχειακός της πλούτος, οι αξιόλογες ανασκαφές, τα πολύτιμα ιστορικά της τεκμήρια, την έχουν αναδείξει ως το σημαντικότερο μνημείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η Κέρκυρα είναι εκκεντρική, γιατί είναι υπερβολικά ωραία. Τα κοινά άγχη και οι αγωνίες των ανθρώπων, ακόμη κι όταν καταλήγουν σε βάρβαρες επεμβάσεις στο σώμα της, αφήνουν μυστηριωδώς τη γοητεία της ανέπαφη.
Εξέλιξη - πολιτισμός - αναζήτηση - απόλαυση - έρωτας - παράδοση - χαρά -έκπληξη βρίσκονται εδώ, κουρδίζοντας το ρολόι του χρόνου.
« Μεσ’ στο γιαλό της Κέρκυρας μαυρ’είμαι πέτρα κι έρμη κι είναι δικό σου δόξασμα, δικός σου πλούτος είναι, πνεύμα καλό, που σ’αρεσε φωνή να μου χαρίσεις, κι αν με πατήσεις, βασιλιά, βγαίνω βαγί και δάφνη» Διον. Σολωμός
ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ - Ο ΠΟΛΙΟΥΧΟΣ ΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
«Η χάρη του ΑΓΙΟΥ της Κέρκυρας απλώνει φτερά και τη σκεπάζει, μια σύνθεση χαράς κι ευφροσύνης!»
Πρότυπο χριστιανικών αρετών αναδείχτηκε ο Σπυρίδων, Επίσκοπος Τριμυθούντας, διώκτης του Αρείου, αυτό το μικρό βοσκόπουλο, που έζησε κατά Χριστόν και πέρασε την επίγειο ζωή του ειρηνικά κι αναμάρτητα σαν Αγιος, το σεπτό λείψανο του οποίου χαίρει ο κερκυραϊκός λαός από το 1456 να έχει κοντά του μέσα σε μια λάρνακα από πολυτελές ξύλο με ασημένια επένδυση και διακοσμημένη από δώδεκα μικρές εικόνες από σμάλτο, κατασκευασμένη στη Βιέννη το 1867 και γύρω της πολλά ασημένια καντήλια γεμάτα αφιερώματα και τάματα πιστών.
Η ιστορία δεν έχει συναισθηματισμούς, αφήνει να ξετυλίγονται τα ιστορικά γεγονότα πάνω στην ανθρωπότητα κι αδιαφορεί αν φέρνουν το καλό ή το κακό. Κατόπιν έρχεται ο άνθρωπος που από πάνω του πέρασαν τα ιστορικά γεγονότα και πιάνοντας τις συμφορές και τις ευτυχίες, καθαγιάζει τη θεραπεία των πρώτων και την πηγή των δεύτερων, αποδίδοντας όλα στη Θεία Δύναμη. Γεμίζουν οι πλατείες, γιορτάζουν τα καντούνια κάθε χρόνο και διαχέονται παντού αναθυμιάσεις λιβανιού προσευχών και δεήσεων. Το νησί δονείται αυτές τις μέρες που τιμάται ο πολιούχος του, αναθυμιέται και ξαναζεί την ιστορία του και νιώθει τόσο κοντά την παρουσία του Αγίου. Κάθε χρόνο μυριάδες χείλη Κερκυραίων κι επισκεπτών ψιθυρίζουν τις ίδιες ευχές καθώς η Χάρη Του διαβαίνει και οι καρδιές χτυπούν παρακλητικά μέσα σε μια ατμόσφαιρα ευλαβικής κατάνυξης κάτω από το θριαμβικό ήχο των καμπάνων για το θρίαμβο του Καλού Αγίου πάνω στο κακό, στο βαρύ θανατικό που άπλωνε τα μαύρα φτερά του την ημέρα των Χριστουγέννων του 1629 κι άρχιζε να θερίζει χωρίς έλεος, στη φοβερή πείνα που μάστιζε τον πληθυσμό ένα Μεγάλο Σάββατο, στην επιδρομή των Τούρκων το 1716, στη δεύτερη εμφάνιση της πανώλης που είχε σκιάσει και είχε μετατρέψει σε πένθος τη χαρούμενη ζωή του νησιού στα 1673, και ο ουρανός δέχεται για μια ακόμα φορά τις δεήσεις και τις ευχαριστίες των Χριστιανών, που εκφράζουν την ακατάλυτη δύναμη της πίστης.
«Η Κέρκυρα σήμερον λαμπρά εορτάζει. Συν αυτή δε άπασα η οικουμένη θαυμάζει. Λάρνακα θαυματοφόρον εγκωμιάζει. Ταύτη δε φυλαττόμενη φαιδρώς κραυγάζει. Χαίροις φύλαξ ο της νήσου Σπυρίδων ταύτης, ομού και πρόμαχος».
Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΤΗ ΝΥΚΤΑ
Η νύχτα μπορεί να είναι άγρια, άναστρη, ασέληνη, αστερόφωτη, αφέγγαρη, γαλήνια, γλυκειά, ιστορική, μαγευτική, μυστηριακή, ονειρεμένη, οργιαστική ή απλά ωραία. Γι αυτήν έχουν διασωθεί μύθοι, δοξασίες, παραμύθια.
«.....Αφροδίτη των νησιών με κρίνο και ρόδο πλουμιστή, γιομάτη γλύκες Κέρκυρα απ’ουρανού το αίμα βγήκες» Λ. Μαβίλης
Η νύκτα έχει ώρες και μέσα σ’αυτές σε καλούμε να περιπλανηθείς, μες το σκοτάδι ή μες τα φώτα που λικνίζονται και χάνονται στα νερά του Ιονίου ή της Αδριατικής, η Κέρκυρα σε περιμένει, Νύμφη του Ιονίου, για μια βόλτα στο φεγγαρόφωτο, αντικρίζοντας τα φώτα της πόλης από το φανάρι της Γαρίτσας ή θαυμάζοντας πιο ρομαντικά την πόλη και τις οχυρώσεις της από το λόφο της Ανάληψης ή πίνοντας μια «τσιτσιμπύρα» στο Λιστόν, στον παραδοσιακό αυτό τόπο κοινωνικής συνάθροισης με τα γραφικά «βόλτα» (καμάρες). Λέγεται ότι ο χώρος αυτός πήρε το όνομά του από τον κατάλογο (lista), που επέτρεπε επί Βενετοκρατίας να κυκλοφορούν μόνο οι ευγενείς, όμως μια άλλη επιστημονική άποψη εξηγεί ότι το Λιστόν προέρχεται από τη lista, (βενετσιάνικη λέξη), που χαρακτήριζε το στενόμακρο χώρο περιπάτου του ενετού αξιωματούχου.
«...........κι όλο ποθούσα να την ξαναζήσω, να κοιτάζω τα δένδρα, να κοιτάζω τη θάλασσα και τα «βόλτα» με τα μεγάλα γραφικά τους φανάρια και τα σπίτια τα πανύψηλα, τα παμπάλαια, αυτόν τον κόσμο που σταμάτησε κάπου, στα περασμένα, κ’είναι σα να θυμάται ολοένα και να ρεμβάζει.....» Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος
Και συνεχίζεις το βραδυνό σου περίπατο και αφήνεις τον εαυτό σου να νανουριστεί από τον ήχο των κυμάτων στο κτιριακό συγκρότημα Λουτρών του Αγίου Νικολάου με καταγωγή στα βυζαντινά χρόνια, στη θέση «Φαληράκι» με θέα το Παλιό Φρούριο, το νησί του Βίδο και γιατί όχι τα βουνά της Ηπείρου σαν καντηλάκια πάνω από τη θάλασσα βγάζοντας σπίθες ή στις παρθένες παραλίες με τους αγνούς ανθρώπους αλλά και στις έντονα ζωντανές παραδοσιακές γωνιές της κερκυραϊκής υπαίθρου.
« Η Κέρκυρα είναι όμορφη γιατί είναι εκκεντρική και γεμάτη τρέλλα» Gerard Durell
Και μόλις το πρωί φτάσει, με την ανατολή του ήλιου, εμπλέκεσαι σ’ένα ταξίδι συναρπαστικό με οδηγό τον ήλιο, μέσα σ’ένα λαβύρινθο από καντούνια στενά και ανήλιαγα αλλά εξαιρετικά γραφικά, βενετσιάνικα πορτόνια με τους θυρεούς, μικρές πλακόστρωτες πλατείες, πολυόροφα σπίτια, ψηλοτάβανα και συναρπάζεσαι από την αναλλοίωτη μέσα στο διάβα των αιώνων αρχιτεκτονική των σπιτιών και των συνοικιών και όλα αυτά άρρηκτα συνδεδεμένα με το ιδιαίτερο ταμπεραμέντο και κουλτούρα των ανθρώπων της και που το πέρασμα της μέσα από τις μίνες του χρόνου την έχει σκεπάσει με σκόνες φαντασίες και μύθους, σε μια ατμόσφαιρα αρωματισμένη από το «τσαντσαμίνι» γιασεμί και το αγιόκλημα, ανάκατο με υγρασία από τα παλιά εγκαταλελειμμένα υπόγεια. Και μέσα σ’όλο αυτό τον πίνακα, αμέτρητες οι εκκλησιές, όλες παλιές, οι περισσότερες βασιλικές, με τις αξιόλογες τοιχογραφίες κι ένα πλήθος βυζαντινών εικόνων
Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ
Η Κέρκυρα την προϊστορική εποχή ανέπτυξε έναν ιδιότυπο πολιτισμό, γενόμενη σταθμός αποικιακών εξορμήσεων των Ελλήνων προς τη Δύση, λόγω της σημαντικής της θέσης. Πρώτοι άποικοι τον 8ο πΧ αι ήταν Ερετριείς και στη συνέχεια οι Κορίνθιοι. Το κέντρο της αρχαίας πόλης, που εκτεινόταν στη χερσόνησο του Κανονιού ανάμεσα στα δύο λιμάνια, του Ανεμόμυλου (Αλκινόου) και του Υλλαϊκού (Λίμνη Χαλικιόπουλου), ήταν στην περιοχή της Παλαιόπολης και του λιμανιού του Αλκινόου και στους λόφους που βρίσκονταν ανατολικά, υπήρχαν τα ιερά της Ηρας Ακραίας, του Απόλλωνα Κορκυραίου κα.
« Η πομπή ανέβαινε προς την Ακρόπολη όπου ευρισκότουν ο μαρμαρένιος ναός του Απόλλωνα και οι ελιές εφλίφλιζαν με τον αυγεινό κατεβατό ανοιξιάτικης πνοής. Μπροστά απ’όλους οι μουσικοί παίζοντας θρησκευτικόν παιάνα κι ακολουθούσαν τα θύματα, τάλογα.......κι έπειτα κι άλλα ζώα...Οι χοηφόρες παρθένες με τάξη και κατάνυξη ανέβαιναν το πρωί εκείνο τη ράχη του Απόλλωνα....κι ήταν πολλές πορευόμενες δύο δύο νέες δροσάτες παρόμοιες σε πλήθος Νύμφες.....» Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Μεταξύ 5ου και 4ου αιώνα πιθανά χτίστηκαν και τα τείχη, των οποίων σώζονται λείψανα στις περιοχές Αγίων Θεοδώρων και Ανεμομύλου Στον ίδιο χώρο σώζονται οι εξωτερικοί τοίχοι μιας μεγαλόπρεπούς πεντάκλιτης βασιλικής του 5ου αιώνα μ.Χ., πρόκειται για την Παλαιοχριστιανική Εκκλησία την αφιερωμένη στην Αγία Κέρκυρα, μάρτυρα του χριστιανισμού.
Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΣΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ
Η ομορφιά του νησιού ευνόησε τη μυθική ερωτική φαντασίωση και ο θεός της θάλασσας αρπάζει από τα παράλια της Ιλλυρίας τη νύμφη Κέρκυρα και για να χαρεί τον έρωτά της σ’αυτό εδώ το νησί, του χαρίζει ένα γιό, το Φαίακα. Ημίθεο και μυθικό βασιλιά, τρανό και αρχηγό ένδοξο και δυνατό, του λαού της θάλασσας, γενάρχη των ξακουστών Φαιάκων, τρανών κωπηλατών, άριστων ναυπηγών κι ατρόμητων ναυτικών, όπως μαρτυρεί η ΤΡΙΗΡΗΣ, η «απήδαλος ναυς», που συμπλήρωσε με το όνομά της τόσες λέξεις :
Ναυσικά, Ναυσίθοος, Ναυτεύς.... « Γιατί δεν έχουν τα γοργά καράβια των Φαιάκων σαν τ’αλλα τα πλεούμενα τιμόνια ή κυβερνήτες κι ούτε φοβούνται μη χαθούν κι ούτε κακό μη πάθουν...»
Κι ο Οδυσσέας παρέτεινε τη διαμονή του, δίβουλος μέχρι το τέλος αν θαπρεπε ν’αφήσει τη ζεστή νεανική αγκαλιά της Ναυσικάς, της συμπονετικής, της γενναιόφρονας, της αποφασιστικής και να γυρίσει στην Ιθάκη
«Η Ναυσικά με μια λύρα αιθέρια για σένα ψάλλει Ξενίας σκοπό Θεά Φαιάκων, Ιόνια Νύμφη Εσύ μας δίνεις αγάπης παλμό»
Η εξαίσια παρουσία της τον έκανε ν’αμφιβάλει, ήταν σβέλτα, όμορφη κι αβρή κόρη, μένοντας κατάπληκτη από την ώριμη γοητεία εκείνου. Και οι Φαίακες αποχαιρετούν τον ήρωα, αφήνοντας τον να βρει το ήσυχο λιμανάκι, που 20 χρόνια αναζητούσε και τους αρχαιολόγους αβοήθητους τουλάχιστον μέχρι σήμερα στο ν’ανακαλύψουν το μυθικό ανάκτορο του Αλκινόου, του βασιλιά των Φαιάκων, αφού η Θεά Αθηνά, που είχε τα πάντα τακτοποιήσει για τον Οδυσσέα στην καρδιά της Ναυσικάς, σαν έξοχος και ρομαντικός σκηνοθέτης, δεν ευνόησε τους εργάτες αυτούς της έρευνας.
« σαν τον πρωτοείδα φάνηκε φτωχός και τιποτένιος μα τώρα μοιάζει των θεών που κατοικούν στα ουράνια. Μακάρι τέτοιος νάβγαινε και ο άντρας ο δικός μουκαι νάστεργε στον τόπο αυτό μ’εμάς να λημεριάζει» (Οδύσσεια ζ’ στ. 242 μεταφρ. Α. Εφταλιώτη)
Και στη Σχερία του Ομήρου βρίσκουν καταφύγιο οι Αργοναύτες με τον Ιάσονα και τη Μήδεια, που υποταγμένη στον ερωτισμό του νησιού, τελεί τους γάμους της με τον Ιάσονα με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση του βασιλιά Αλκίνοου και της Αρήτης σε μια σπηλιά του Παντοκράτορα.
Συνέβησαν λοιπόν πολλά σ’αυτόν εδώ τον τόπο, άλλοι έγραψαν μαύρες άλλοι έγραψαν άσπρες σελίδες , άλλοι εντυπωσιάστηκαν, άλλοι τον κατάστρεψαν με το μίσος και τη ζηλοφθονία τους και άλλοι πάλι το αγάπησαν, γιατί ο λαός της σταθερά διαρκής επέβαλε σε όλους τους αιώνες την παρουσία του, χάραξε βαθιά τη φιγούρα του τόσο στις δημιουργίες όσο και στα χαλάσματα, γιατί το νησί κατέχει το σοφό μηχανισμό να υποτάσσει το χρόνο και να μένει αναλλοίωτο, γιατί φορτισμένο από την πολυδαίδαλη και μακραίωνη ιστορική του διαδρομή, δε γονατίζει, το στηρίζει η φιλόξενη καρδιά των ανθρώπων της, η αριστοκρατική τους όψη και η λεπτότητα στους τρόπους τους, το γούστο και η λεβεντιά στο βλέμμα τους. Αρπη Μάκρις Δρεπάνη Φαιακία Κασσωπαία Αργος Κεραυνία Κόρκυρα Κορφού Κέρκυρα με σημάδια ανθρώπινα στην Παλαιολιθική και Νεολιθική Εποχή στα σπήλαια του Γαρδικιού και στο χωριό Σιδάρι, με σημαντική ανάπτυξη εμπορική και οικονομική τα προϊστορικά χρόνια με αποικίες και δύναμη ισχυρή, για να ρθουν οι Ρωμαίοι και να ρίξουν το νησί σε βαθιά παρακμή μέχρι το 337μ.Χ.
Τον 1ο αιώνα μ.Χ. το νησί εκχριστιανίζεται από τους Ιάσονα και Σωσίπατρο, μαθητές του Απόστολου Παύλου. Στην περιοχή της Παλαιόπολης, της αρχαίας πόλης της Κέρκυρας, όπως μας την περιγράφει ο Θουκυδίδης, αξίζει να σημειωθεί η παρουσία του πρώτου βυζαντινού Ναού, χτισμένου στα 1000 μ.Χ. από τους προαναφερθέντες Αγίους, ορθογωνίου σταυροειδούς με οκτάπλευρο τρούλο και σημαντικότατες τοιχογραφίες του 11ου αιώνα καθώς και εικόνες της κρητικής σχολής του Δαμασκηνού και του Εμ. Τζάνε.
Στη Βυζαντινή περίοδο που ακολουθεί μέχρι το 1267μ.Χ. το καταπράσινο νησί, η Νύμφη του Ιονίου γνωρίζει αλλεπάλληλα βαρβαρικά κτυπήματα, Βάνδαλοι-Γότθοι-Σαρακηνοί-Νορμανδοί και τότε αρχίζουν τα οχυρωματικά έργα στις αρχές του Η’ αιώνα
Αγγελόκαστρο - το κάστρο της Κασσιώπης και το κάστρο του Γαρδικιού ή κάστρο της Οριάς : κάστρα που χτίστηκαν εκτός πόλης
« Σ’όλα τα κάστρα πήγα κι σ’όλα γύρισα σαν της Οριάς το κάστρο δεν ευρήκα τρίδιπλοι είναι οι τοίχοι, οι πόρτες ατσάλινες βαριά έχουν δοκάρια και τα κλειδιά αργυρά Ττούρκοι τα πολεμούσαν χρόνους δώδεκα κι άλλους δεκατέσσαρους οι σαρακηνοί ........................................................... σαν τι το χαρισμά μου, το κάστρο να παρθεί;»
Βορειότερα της αρχαίας πόλης χτίζεται η μεσαιωνική Κέρκυρα, εκεί στο δικόρυφο βράχο, στην φυσικά οχυρή και ασφαλή θέση, στη θέση του σημερινού Φρουρίου. Τα έργα άρχισαν από τους Βυζαντινούς, που κουβαλούσαν το γκρεμισμένο υλικό από την αρχαία πόλη για να τα συνεχίζουν 1000 χρόνια αργότερα οι Βενετσιάνοι.
Κορυφώ ή Πόλη των Κορυφών ονομάστηκε το νησί από τα δίδυμα υψώματά της, στα οποία έγιναν δυό κάστρα. Οι Κορυφοί ήταν ψηλά ορθωμένοι και το Παλαιό Φρούριο, σαν φιγούρα δέσποζε και δεσπόζει, σφυρηλατημένο από τον ήλιο, δυνατό και ακατάλυτο από το χρόνο, σε ισχυρότατη θέση για να δεχτεί στα 1386 τη σημαία της Γαληνότατης Δημοκρατίας, του Αγίου Μάρκου, για να δεχτεί τους θαλασσοκράτες Βενετούς, που έμειναν για τέσσερις ολόκληρους αιώνες μέχρι τα 1797.
Στα τετρακόσια αυτά χρόνια η προστατευόμενη Κέρκυρα μιλούσε ιταλικά, σπούδαζε στ’ αναγεννησιακά κέντρα τέχνης της Δύσης, ζώντας σε μια κοινωνία αριστοκρατών και ποπολάρων, ζούσε στην ατμόσφαιρα του Libro d’Oro, που ισχυροποιούσε αυτό τον ταξικό διαχωρισμό.
ΤΑ ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ
1558 οι Κερκυραίοι πετυχαίνουν τη συμπλήρωση των οχυρώσεων της πόλης τους : « Σήμερα, έγραφε ο βενετός ευπατρίδης, που ο τρόπος του πολέμου και της εκπορθήσεως των πόλεων έχει αλλάξει, φαίνεται ημιτελές το Φρούριο, μοιάζει μ’έναν άνθρωπο που έχει μόνο το ένα χέρι. Εχει ανάγκη να γίνει και να τελειώσει η οχύρωση του Φρουρίου...»
Και αφήνουν ελεύθερο το χώρο μπροστά στην κεντρική είσοδο του κάστρου, ήταν «χωρίς τείχη» και τον ονόμαζαν «Εξώπολι» ή «Εξωπόλιον» και ονομάζονταν «Εξωκαστρινοί» οι κάτοικοί του.. Η πολιορκία του 1571 γίνεται η αιτία ν’αποφασιστεί ο τέλειος τειχισμός της Κέρκυρας και έξω του Φρουρίου.
Ένα νέο σύνολο οχυρωματικών έργων της χερσονήσου- νησιού,τα Muraglia, ξεκινά και κορυφώνεται με το Νέο Φρούριο, σύμφωνο με τους κανόνες της μοντέρνας οχυρωματικής τέχνης, που προχωρούσε νοτιοανατολικά και έφτανε στην παραλία, προστατεύοντας με τα πυροβολεία του τ’ασθενέστερα σημεία των τειχών.
Οι Βενετοί το αποκάλεσαν το «Φρούριο του Αγίου Μάρκου» με το φτερωτό λιοντάρι λαξεμένο πάνω του και ήταν για την εποχή ένα φοβερό οχυρωματικό συγκρότημα γνωστό για την αρτιότητα και την κομψή γραμμή του, με τα πολλά ημισέληνα οχυρώματα, τα θολωτά διαμερίσματα, τις στοές, τις κλιμακες, τις επάλξεις και τους αεραγωγούς, αναδεικνύοντάς το ως το σπουδαιότερο έργο φρουριακής τέχνης.
«Από την Εκκλησία Μαντρακίνα τα τείχη προχωρούσαν προς τον Αϊ Νικόλα και κατέβαιναν από την παραλία ως το Καφέ Γιαλί. Και μαζί με τα δυό μεγάλα κάστρα, ξεπρόβαλαν το Φρούριο Αβράμη, το Φρούριο του Σαρόκκου και το Φρούριο του Σωτήρος. Και η πόλη ήταν καλά οχυρωμένη, όχι μόνο επιφανειακά, υπόγεια, σε κατάπλησσε το δαιδαλώδες σύστημα υπόγειων διαβάσεων, οι «μίνες», συνδετικός κρίκος των φρουρίων μεταξύ τους.»
Τα πάντα εδώ υφαίνονταν τη νύκτα. Αργά και ύπουλα. Συνωμοσίες και εγκλήματα των κατακτητών, μικροχαρές και δυστυχίες του κοσμάκη, αγώνες και λευτεριές του λαού, όλα εδώ πάνω στον τετραγωνισμένο καμβά των δύο Φρουρίων. Ο,τι έφτιαχναν οι προηγούμενοι το κατέστρεφαν οι επόμενοι, το νησί όμως κρατούσε γιατί έχει ψυχή και μάτια παιδιού αλλά κορμί γίγαντα.
ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΙ ΓΑΛΛΟΙ
1797-1814 Οι Γάλλοι με διαφορετικό πρόσωπο και τις δύο φορές πλησιάζουν το νησί και το κατακτούν και οι Κερκυραίοι συναισθηματικοί, συγκινούνται από τις ιδέες για ελευθερία και ανεξαρτησία και τους δέχονται ως ελευθερωτές. Στην αρχή εξαπατούνται και όταν για δεύτερη φορά υποτάσσονται σ’αυτούς, τους πιστεύουν, γιατί ενδιαφέρθηκαν για τον τόπο ετούτο και στη γαλλική καλαισθησία οφείλεται η οικοδόμηση και ρυμοτομία της πόλης, η ανάπτυξη των γραμμάτων και η καλλιέργεια της γης.
Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ- Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ
Και ο χορός των κυριάρχων κλείνει με το βρετανικό προτεκτοράτο, που αν και η συνθήκη των Παρισίων αναγνώριζε τα Ιόνια Νησιά ως «Ενωμένα Κράτη», ελεύθερα και ανεξάρτητα, βρίσκονταν κάτω από την άμεση κι αποκλειστική κυριαρχία των Αγγλων.
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ ΑΓΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛ και ΓΕΩΡΓΙΟΥ : κτίσμα του 1818 ως κατοικία του εκάστοτε άγγλου αρμοστή, αναγεννησιακού ρυθμού μ’επιβλητικό ωειδές περιστύλιο και κίονες δωρικού ρυθμού από πέτρα Μάλτας έχοντας το γείσο της στέγης κοσμημένο από ανάγλυφες παραστάσεις με τα σύμβολα των επτά νησιών, έργο του Αγγλου αρχιτέκτονα Sir George Whitmore
· ΙΟΝΙΟΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ
το πρώτο Ελληνικό Πανεπιστήμιο - 1824 Αγγλος Φιλέλληνας Γκίλφορδ, ο Ιδρυτής της.
· ΜΟΝ ΡΕΠΟ Στο μικρό αυτό καταπράσινο κτήμα με την πυκνή βλάστηση πολλών φυτών, θάμνων και αιωνόβιων δένδρων στο χώρο της Παλαιόπολης, το 1826 ο Frederic Adam, άγγλος Αρμοστής, παντρεμένος με κερκυραία, αποφασίζει στον ειδυλλιακό αυτό κήπο την κατασκευή ενός μικρού παλατιού, αποικιακού ρυθμού ως θερινή κατοικία των αρμοστών. Μετά την Ενωση το 1864, το κτήμα αφού παραχωρήθηκε στα χέρια του βασιλιά Γεωργίου του Α’ και αργότερα ως θέρετρο διακοπών στον Ιταλό πολιτικό διοικητή των Ιονίων Νήσων Παρίνι, πέρασε οριστικά στο Δήμο Κερκυραίων
· ΙΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΤΥΛΙΟ, το περιστύλιο του Αγγλου Αρμοστή Μαίτλανδ, η Στέρνα , όπως την ονομάζουν οι Κερκυραίοι με τις υπόγειες άλλοτε δεξαμενές αποθήκευσης νερού.
· Ο ΟΒΕΛΙΣΚΟΣ ΤΟΥ ΝΤΟΥΓΚΛΑΣ , μια κολόνα προς τιμή του Αγγλου Αρμοστή Ward Douglas για τα κοινωφελή έργα και τις ευεργεσίες του στο διάστημα της αρμοστείας του (1835-1841).
«Αγγελικά σε σμιλέψανε χέρια, ω Κέρκυρα μου χρυσή ζωγραφιά και σε στόλισαν και σου χάρισαν γλυκιά πατρίδα τόση ομορφιά.
Πολιτισμού στους αιώνες κοιτίδα ω Κέρκυρα μου, Σα θεία πηγή φωτολουσμένη που πάντα στέλνει αγάπης μήνυμα σ’όλη τη γη» Σπ. Καλούδης
21 Μαϊου 1864
Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
« Είναι πνιγηρά η ατμόσφαιρα της Επτανήσου Απηυδήσαμεν κοιμώμενοι επί τοσούτον χρόνον υπό σκιάν κυπαρίσσου και ιτέας............... Θελομεν να ζήσωμεν, ο μαρασμός κατέφαγεν ημάς, τα σπλάχνα ημών φθείρονται, γηράσκομεν εν τη νεότητι... Το παν σήπεται, το παν συντρίβεται... Εχομεν ανάγκην εθνότητος, έχομεν ανάγκην μέλλοντος.... Τι μας κρατείτε, τι μας θυσιάζεται; Η διάνοια, η ψυχή ημών εισίν αλλαχού εστραμμέναι....»
ΑΡΙΣΤ. ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ
ΚΕΡΚΥΡΑ ΚΟΙΤΙΔΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ - ΤΕΧΝΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Πατριωτική Εταιρεία - Εταιρεία Φιλομαθών 1845- Εταιρεία Επτάνησος 1850- Βιβλική Εταιρεία - Εταιρεία των Φίλων - Φιλαρμονική Εταιρεία 1840- Αναγνωστική Εταιρεία 1836 Ακαδημία των Εξησφαλισμένων 1670 - Ακαδημία των Ευκάρπων 1713 από λόγιους Κερκυραίους - Ακαδημία των ακαδημαϊκών της διασποράς - Ακαδημία Ιονική 1808 από γάλλους και κερκυραίους λόγιους.
Η αδιάκοπη επαφή με τη Δύση είχε καταστήσει την Κέρκυρα περιφανέστατο κέντρο Γραμμάτων Επιστημών και Τέχνης. Ξεχώριζε για τούτο η Κέρκυρα σ’ολόκληρο το χώρο της Ανατολής κι επάξια συναγωνιζόταν πολλές προηγμένες πόλεις της τότε Ευρώπης, αποδίδοντας καρπούς : Μ. Δαμασκηνός, Εμ. Τζάνες, Θ. Πουλάκης, Ε. Βούλγαρης, Π. Δοξαράς. Π. Προσαλέντης, Α. Κάλβος, Δ. Σολωμός, Ν. Μάντζαρος και τόσοι άλλοι διακεκριμμένοι λογοτέχνες, συγγραφείς, λόγιοι , καλλιτέχνες, επιστήμονες, μέλη τόσων και τόσων ποικίλων πολιτιστικών φορέων, που ήταν μονάδες ζηλευτές όχι μόνο στον ελληνικό αλλά και στον ευρωπαϊκό κόσμο συμμετέχοντας στην δική τους αναίμακτη επανάσταση και δίνοντας το ερέθισμα μιας πνευματικής επαγρύπνισης και στον υπόλοιπο ελληνικό αλλά τουρκοκρατούμενο κόσμο.
Και την παράδοση κρατούν ακόμη γερά : η Αναγνωστική Εταιρεία με την πλουσιώτατη βιβλιοθήκη, το Αρχείο Γκιλφορδ και τις πλούσιες συλλογές πινάκων και εικόνων και η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών αποτελούν σήμερα τα μοναδικά πνευματικά ιδρύματα της Κέρκυρας που ακολουθούν την πνευματική παράδοση του χτες. Στο δεύτερο από αυτά στεγάζεται και το Μουσείο Σολωμού, μια απλή, λιτή τριώροφη οικοδομή, όπου έζησε και πέθανε ο Εθνικός ποιητής της Ελλάδας. Τέλος το Μέγαρο Καποδίστρια, το πατρικό του πρώτου μεγάλου κυβερνήτη της Ελλάδας, έργο του αρχιτέκτονα Ι. Χρόνη, που φιλοξένησε τον εκάστοτε πρόεδρο της Ιονίου Βουλής, και λίγο αργότερα τη Νομαρχία του Νομού και σήμερα το Τμήμα Ξένων Γλωσσών του Ιονίου Πανεπιστημίου.
ΑΧΙΛΛΕΙΟ
Απομεσήμερο στο Γαστούρι, στο καταπράσινο παραδοσιακό χωριό, με την αρχαιότερη Φιλαρμονική, με σήμα κατατεθέν το «μπότζο», το χτιστό σκεπαστό εξώστη, χαρακτηριστικό σημείο του χωριάτικου κερκυραϊκού σπιτιού και με τις αιωνόβιες ελιές που συμπληρώνουν τη φυσική πανδαισία
Το χωριό που αγαπήθηκε όσο τίποτε άλλο από την Ελισσάβετ γιατί μετατράπηκε σε γωνιά, που τα τέλη του περασμένου αιώνα, φιλοξένησε την τόσο βασανισμένη ψυχή της, κι έγινε το άσυλο που τόσο αναζητούσε στην προσπάθειά της να ξαναβρεί την πολυπόθητη ηρεμία της.
Η διαδρομή είναι υπέροχη, αντικρύζεις πέτρινα σπίτια, που δεν έχουν χάσει καθόλου την ταυτότητά τους, ανηφορίζοντας μέσα από στενά δρομάκια με κατάφυτες ελιές και μαυροπράσινα κυπαρίσσια σε μια χλόη διάστικτη από αγριολούλουδα και κυκλάμινα. Η «μελαγχολική» αυτοκράτειρα της Αυστρίας Σίσυ, ευαίσθητη, ρομαντική, φιλελληνίδα, εμπνευσμένη και καταγοητευμένη από την αρχαιότητα, απομακρύνεται από το συντηρητικό περιβάλλον, το αυταρχικό και θρησκόληπτο, του συζύγου της, Φραγκίσκου-Ιωσήφ Α’ κι έρχεται να επικοινωνήσει με τους ήρωες του πάνθεον της ελληνικής αρχαιότητας, να μιλήσει μαζί τους, να επικοινωνήσει μ’ένα τρόπο ολότελα διαφορετικό και ν’ αφήσει κληρονομιά αιώνων στο νησί το Ανάκτορο του Αχιλλείου, κτισμένο στα 1890, νεοκλασσικό κτίριο διακοσμημένο με αγάλματα και παραστάσεις με θέματα από την ελληνική μυθολογία και ιστορία, επιθυμώντας να βρεθεί ανάμεσα σε θεότητες και ήρωες των επών του Ομήρου.
ΑΧΙΛΛΕΙΟΝ η ονομασία του, λόγω της ιδιαίτερης λατρείας της προς τον κεντρικό ήρωα της Ιλιάδας και του Τρωϊκού πολέμου, το βασιλιά του στρατού των Μυρμιδόνων Αχιλλέα.
Είναι ο Αχιλλέας μου
«Σ’αυτόν αφιέρωσα το παλάτι μου γιατί στα μάτια του βλέπω την ελληνική ψυχή, την ομορφιά της γης και των ανθρώπων αυτού εδώ του τόπου.Τον αγαπώ γιατί είναι είναι γρήγορος σαν τον Ερμή... δυνατός και γεμάτος αντοχή σαν ένα ελληνικό βουνό και αδιαφορώντας στο περασμά του σαν το σύννεφο για τους βασιλείς, για τις συνήθειες και για τους Νόμους». Ελισάβετ
Απλή, πονεμένη, λιτή λεπτή φιγούρα, περιπλανόταν ανάμεσα στ’αγάλματα, που στόλιζαν το δάσος του Αχιλλείου, δεινή αμαζόνα, που τίποτε δεν είχε σταθεί ικανό να την κάνει να διώξει τη θλίψη που βασάνιζε το καλλιεργημένο μυαλό της, μέχρι το Σεπτέμβρη του 1898, που αφήνει την τελευταία της πνοή στην είσοδο του ξενοδοχείου «Beau Rivage» της Ελβετίας, θύμα δολοφονικής απόπειρας. Στα 1907 το Αχίλλειο περνά στα χέρια του Αυτοκράτορα της Γερμανίας (Κάιζερ) Γουλιέλμου Β’ μέχρι και το 1914. Στο διάστημα του μεσοπολέμου μετατράπηκε σε στρατηγείο και νοσοκομείο, στεγάζοντας μετά την απελευθέρωση Βασικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Σήμερα είναι αξιόλογο μνημείο, που παρά την ταραχώδη ιστορία του, εντυπωσιάζει με την επιβλητικότητά του, με τα εκθέματα, που άντεξαν στο χρόνο και στις κακοποιήσεις, με τους κρεμαστούς του κήπους δίνοντας μιάν ολότελα διαφορετική όψη από αυτήν που του είχε χαρίσει η εμπνεύστριά του, υμνώντας την Ελλάδα και τη μοναδικότητα της Κερκυραϊκής Φύσης.
Και συ θέλεις όλα αυτά τα ξαναζήσεις, επιθυμείς την επαναληπτικότητα αυτού του νησιού, το αποζητάς, το νοσταλγείς, νοσταλγείς ν’ακούσεις τις καμπάνες των εκκλησιών να κτυπάνε όλες μαζί, και τις γυναίκες να σκουπίζουν τα περβάζια και τις αυλές τους, άλλες φωνάζοντας κι άλλες μονολογώντας.
ΒΙΔΟ
Από τον πίνακα της Νύμφης του Ιόνιου μια πινελιά ξέφυγε και ρίχτηκε στη θάλασσα για να γεννήσει την Πτυχία, το νησί της Ηρας, το Βίδο. Στους χριστιανικούς χρόνους αποκτά την ονομασία «Αγιος Στέφανος» και στη συνέχεια παίρνει τη σημερινή ονομασία, που προέρχεται από το Φράγκο Ιππότη Guido Malipieri, με κάποια παραποίηση του ονόματός του. Όταν ήταν γαλλοκρατούμενο το νησί ονομαζόταν και «Νησί της Ειρήνης».
« Αν τ’αυτιά σου είναι ευαίσθητα, ίσως ακούσεις τους Πνευματικούς Πατέρες να σου απαγγέλλουν στίχους τους ή να σου διαβάζουν έργα τους.....»
Τα τέλη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η μοίρα θέλησε ο απόρθητος πρόμαχος αυτός της Κέρκυρας να γίνει ο τάφος και το ησυχαστήριο δεκάδων Σέρβων στρατιωτών, αποτελώντας τον πόλο έλξης χιλιάδων Σέρβων, προσκυνητών στο Σέρβικο αυτό Μαυσωλείο.
Κ Α Ν Ο Ν Ι
Μια πινελιά στη θάλασσα είναι η Βλαχέραινα και το Ποντικονήσι, σ’αυτό το καταπράσινο τουριστικό θέρετρο που λέγεται Κανόνι. Αυτή την ονομασία του έδωσαν οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι στήνοντας εκεί, σε μια τόσο καίρια τοποθεσία, ένα κανόνι.
Και το κανόνι τοποθετημένο εκεί πάνω στο βράχο, έβλεπε το λιμάνι της αρχαίας Κέρκυρας, που το προστάτευαν τα δυό νησάκια Σήμα κατατεθέν αποτελεί το Ποντικονήσι, που η λαϊκή φαντασία θέλησε να είναι το πετρωμένο καράβι του Οδυσσέα. Στην καταπράσινη μορφή του ξεπροβάλλει μια μικρή βυζαντινή εκκλησιά, του 13ου αιώνα αφιερωμένη στον Παντοκράτορα, ενώ στην ίδια ακριβώς ευθεία συναντάμε το μοναστήρι της Βλαχέραινας με το γραφικό μονοπάτι και παραδοσιακό κερκυραϊκό καμπαναριό, αφιερωμένο στην Παναγιά.
«Η Κέρκυρα εκτός από τα μάτια ζητά και τις κεραίες σας
για να συλλάβουν την ψυχή των προσώπων και των πραγμάτων της
που ενωμένα, συνθέτουν τον πίνακά της» Π. Παλαιολόγος
Η ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑ
« Η Κέρκυρα ανήκει στους εράσμιους τόπους, που υποβάλλουν τη χαρά της ζωής. Είναι ένας φιλικός τόπος, ένας τόπος που προσφέρεται, που δεν αποκρούει, που δε χρειάζεται να κατακτηθεί. Είναι κερδισμένος με την πρώτη επαφή.....»
Ομορφη, σαγηνεύτρα η κερκυραϊκή ύπαιθρος, ένα καταπληκτικό έργο τέχνης αρμονικά συνταιριάζοντας τα ψηλά αιωνόβια κυπαρίσσια και τα λιόδεντρα, που αναμεσά τους ροδίζει η ανατολή και παγνιδίζει η δύση, με τις αμμουδερές παραλίες και τα κρυμμένα στις πλαγιές των λόφων πολυάριθμα χωριά, μερικά χτίσματα του Μεσαίωνα, άλλα βυζαντινής καταγωγής, άλλα βενετσιάνικα,με τις απόκρημνες και βραχώδεις παραλίες και τα γραφικά ακρωτήρια με μόνη αυθαίρετη επέμβαση τις κεραίες, δείγμα της σύγχρονης τεχνολογίας, που ανακόπτουν την πορεία του ματιού, που ελεύθερα αφήνεται να χαθεί στον ανοιχτό ορίζοντα. Ναοί, λίμνες, θάλασσα, κάστρα, τραγούδια, ήθη κι έθιμα περνάνε από μπροστά σου, σε γυρίζουν πίσω στο χρόνο, σ’αλλους καιρούς και σου θυμίζουν πόσο δεμένος βρίσκεσαι με τις ρίζες σου, τις βαθειές και τις άφθαρτες, που πολύτιμα μηνύματα έχουν να σου προσφέρουν.
«.......και ρόδο πλουμιστή γιομάτη γλύκες ΚΕΡΚΥΡΑ απ’ τα’ουρανού το αίμα βγήκες
Μπορείς να βγεις μια βόλτα στα μοναχικά και σκιερά δρομάκια των χωριών και να θαυμάσεις όλο εκείνο το βασίλειο των χρωμάτων, και να μεθύσεις από το άρωμα των τόσων λογής λουλουδιών αλλά και δένδρων: πορτοκαλιές, λεμονιές, νεραντζιές, μανταρινιές, κρίνα, πασχαλιές, ή μπορείς να περπατήσεις στις ακρογιαλιές με τα βότσαλα κοιτάζοντας το άπειρο, κοιτάζοντας τη σύντροφό της ζωής σου, άλλοτε γαλήνια και ήρεμη κι άλλοτε αναστατωμένη, επαναστατημένη, ν’αλλάζει χρώματα και μορφές, να σε κοιτάζει άγρια ή να σου μιλά γλυκά και να σε νανουρίζει, κι άλλοτε να την βλέπεις ακίνητη και να σε ρίχνει στην αβεβαιότητα.
Παντού γλυκιές ευωδιές ξεχύνονται και τα γιασεμιά στολίζουν αυτό τον αληθινό επίγειο παράδεισο, που έχεις την τύχη να επισκεφτείς, είναι μια φύση ολότελα διαφορετική από τις άλλες, πλούσια, γλυκιά, φιλόξενη, χωρίς μιζέρια, χωρίς μελαγχολία, έτοιμη κάθε στιγμή να σε φέρει μέσα από κείνο το γλυκό ύμνο των πουλιών σ’επικοινωνία με τον Πλάστη.
Πολλά είναι τα χωριά που θ’απλωθούν στο διάβα σου. Μορφολογικά το νησί χωρίζεται σε τρια τμήματα, που το καθένα έχει τη δική του γοητεία και τη δική του ξέχωρη ομορφιά. Στα βόρεια κυριαρχεί μεγαλόπρεπα το ψηλότερο βουνό του νησιού ο Παντοκράτορας με τη βυζαντινή εκκλησιά την αφιερωμένη στον ίδιο το Θεό, κι από κει ψηλά, από υψόμετρο 999μ, αγναντεύεις όλο το νησί, η ματιά σου τυφλώνεται από το πράσινο ενώ γραφικά λιμανάκια κι αμμουδερές παραλίες, σχηματίζουν μοναδικούς συνδυασμούς και συνθέσεις, κάνοντας το τοπίο πραγματικά ειδυλλιακό.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
Η παράδοση, τα ήθη και οι συνήθειες αυτού εδώ του τόπου μένουν πάντα ζωντανές και ανεξίτηλες από το χρόνο και την τεχνοκρατούμενη κοινωνία του 2000. Σε όλη την ιστορική της πορεία η κάθε γωνιά αυτού του ζωγραφικού πίνακα με την ιδιαίτερη ευαισθησία και καλαισθησία, δέχτηκε στοιχεία από τα βάθη της αρχαιότητας και με την πάροδο του χρόνου τ’αφομοίωνε και τ’αναζωογονούσε, δημιουργώντας έτσι μια πολιτιστική κουλτούρα ανέπαφη, καθρέφτης του δαιμόνιου νου των κερκυραίων.
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Κερκυραίοι ήταν πρωτοπόροι στον Ελληνικό χώρο στη Λαογραφία και η παρουσία του Δημοτικού Τραγουδιού σφραγίζεται τα χρόνια της Βυζαντινής κυριαρχίας στο νησί. Πρόκειται για ένα τραγούδι ποιητικά δυνατό και μουσικά μελωδικότατο
Στα έθιμα αυτού εδώ του νησιού εκτός από τα κάλαντα στις μέρες των Χριστουγέννων, αξίζει ν’αναφερθούμε στις αποκριάτικες κερκυραϊκές συνήθειες, που οι ρίζες τους χάνονται στα βάθη της αρχαιότητας, δεχόμενες με την πάροδο του χρόνου αρκετές δυτικές, διαμορφώνοντας τελικά το καθαρά Κορφιάτικο Καρναβάλι, που σήμερα πλαισιώνεται από τη λαϊκή συμμετοχή και το «μπρίο», το κέφι και τον αυθορμιτισμό. Την τελευταία Πέμπτη του Καρναβαλιού, στην Πίνια, στο κέντρο της παλιάς πόλης γίνεται αναπαράσταση από τα «Πετεγολιά», είναι ένα είδος θεάτρου, πολύ συγγενικού με την «Commedia dell Arte», που αναβιώνει τις συνήθειες της γειτονιάς, που έβγαιναν από τα παράθυρα για τα σχετικά κουτσομπολιά
ΠΑΣΧΑ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ
Οι εκδηλώσεις της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκινουν με τη λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος την Κυριακή των Βαϊων, τη μεγαλύτερη λιτανεία, σ’ανάμνηση του θαύματος για την πανώλη. Σχετικά με το έθιμο της ημέρας των Βαϊων στην Κέρκυρα η συνήθεια να μοιράζουν βάγια ανταποκρίνεται πιο πολύ στην ευαγγελική παράδοση. Στις εκκλησιές μοιράζουν λόγχες φοινικιού πλεγμένες σε ωραίους συμμετρικούς σταυρούς και για να είναι πιο κοντά στην ιστορική πραγματικότητα του γεγονότος, οι κερκυραίοι συνδυάζουν και τη διήγηση του Ευαγγελίου κατά Ματθαίον βάζοντας ένα κλαράκι ελιάς καρφωμένο στο πίσω μέρος του φοινικένιου σταυρού. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του επιταφίου, κατά τρόπο πολύ παραδοσιακό, η κάθε Εκκλησία με συνοδεία κάποιας φιλαρμονικής τελεί την περιφορά του Επιταφίου. Η περιφορά γίνεται με μεγάλη κατάνυξη κι επιβλητικότητα ενώ η μπάντα παίζει πένθιμα εμβατήρια όπως το «Adagio» του Albinoni ή τη «Marcia Funebre» του Verdi. Και τη μελαγχολική ατμόσφαιρα αλλάζει το Μεγάλο Σάββατο, πρώτα με την περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου σε ανάμνηση του θαύματος από τη σιτοδεία, έθιμο που χρονολογείται στα 1574, όταν οι Ενετοί απαγόρευαν στους ορθοδόξους την περιφορά του Επιταφίου τη Μ. Παρασκευή για λόγους ασφαλείας. Η πομπή κινείται ρυθμικά στους δρόμους της πόλης με τους πένθιμους ήχους των φιλαρμονικών, όπως «Amlet» και «Calde Lacrime». Μετά το τέλος της λιτανείας, ακολουθεί το έθιμο της Πρώτης Ανάστασης «Ανάστα ο Θεός κρίνων την γην....» και με το κτύπημα της καμπάνας χιλιάδες «μπότηδες» -πήλινα δοχεία - ρίχνονται από τα παράθυρα των σπιτιών και σκάνε με «σμπάρο» - κρότο- στους δρόμους. Το έθιμο αυτό, αν και έχει την αφετηρία του σε ειδωλολατρικό έθιμο για την υποδοχή της άνοιξης, με το να συλλέγουν τους καρπούς σε καινούρια δοχεία και να σπάνε τα παλιά, βασίζεται και στα λόγια του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε, Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως», λόγια που δηλώνουν την επαναφορά από το θάνατο στη ζωή. Μετά την Πρώτη αυτή Ανάσταση, ακολουθεί το έθιμο της «Μαστέλας» - βαρέλι -Τα παλιά χρόνια οι Πινιαδώροι, οι αχθοφόροι της πόλης», που σύχναζαν στην Πίνια, στο κέντρο της παλιάς πόλης, τοποθετούσαν εκεί ένα βαρέλι, και αφού το στόλιζαν με μυρτιές, το γέμιζαν νερό και όποιος περαστικός ήθελε, έριχνε κάποιο νόμισμα για το καλό και με την Πρώτη Ανάσταση οι Πινιαδώροι έβρισκαν κάποιο φτωχό και τον έριχναν μέσα στο βαρέλι. Και αυτό το έθιμο συμβολίζει τον Αναστημένο Ιησού ν’ανασύρει από τον Αδη τον Αδάμ και της Εύας, ενώ στα πόδια Του υπάρχουν τα σπασμένα κλειδιά.
Και οι εκδηλώσεις κορυφώνονται με την Ανάσταση τις 12 τα μεσάνυκτα στο «Παρκο» της μεγάλης κεντρικής πλατείας καθώς και με την περιφορά της Ανάστασης νωρίς το πρωί του Πασχα με τον ίδιο κατανυκτικό κι επιβλητικό τρόπο, ενώ στο πασχαλινό τραπέζι μαζί με το σφαγμένο αρνί θα υπάρχει και η «κολομπίνα», το τσουρέκι σε σχήμα πλεξίδας, που στην άκρη της τοποθετούσαν ένα κόκκινο αυγό και στην κορυφή της ένα ή δύο βαμμένα φτερά κότας. Το έθιμο αυτό ανάγεται στα χρόνια της Βενετοκρατίας, γύρω στο 1386, βασισμένο στη συνήθεια των Ιταλών να φτιάχνουν στα σπίτια τους, το Πάσχα , κέικ σε σχήμα περιστεριού.
«Η ψυχή αναρριγά μπροστά στον ανεπανάληπτο συνδυασμό της ομορφιάς που την περιβάλλει και τη βαθιά θρησκευτικότητα των Αγιων Ημερών της κερκυραϊκής παράδοσης και της μουσικής που κάνει μυσταγωγία την κάθε εκδήλωση και μας μεταρσιώνει»
«Πες μου και την πατρίδα σου, τη χώρα σου, το χωριό σου, για να σε πάνε εκεί με νου, με σκέψη, τα καράβια... γιατί δεν έχουν τα γοργά καράβια των Φαιάκων σαν τ’αλλα τα πλεούμενα τιμόνια ή κυβερνήτες
ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Η μουσική στην Κέρκυρα είναι ο επιούσιος. Στο σταυροδρόμι αυτό των πολιτισμών η μουσική είναι ανάγκη, τους είναι απαραίτητη, όπως και ο αέρας που αναπνέουν. Καθιέρωσε την παντοκρατορία της η παράδοση και την επιβάλλει η ποιητική ατμόσφαιρα του νησιού, που κατάφερε και φίλτραρε όλους τις ξένες επιδράσεις με το ελληνικό πνεύμα. Οι Φιλαρμονικές με την αντίστοιχη απόκριση των κατοίκων αποτελούν τρανή απόδειξη της μουσικότητας του νησιού. Ο Ομηρος στην Οδύσσεια παρουσιάζει το Φαίακα αοιδό Δημόδοκο να ψάλλει με τη λύρα του στις γιορτές του βασιλιά Αλκίνοου για να τιμήσουν τον Οδυσσέα Ο Κερκυραίος κατέχει την τέχνη του ακροατή, γιατί κατέχει την ψυχή της μουσικής, πιστεύει κι ερευνά, ακούει και κρίνει με αυστηρότητα και τη στιγμή που ο εκτελεστής θ’ασεβήσει προς την υψηλή τέχνη, ο κερκυραίος ακροατής θα εκδηλώσει ζωηρά τη δυσφορία του. Γέννημα αυτής της μακρόχρονης διαχρονικής μουσικής παράδοσης το κομψότατο μνημείο, η Λέσχη των αξιωματικών της Βενετίας -Loggia - το ονομαστό ανά τον κόσμο Θέατρο του San Giacomo, το σημερινό Δημαρχείο , ένα κτίσμα του 1663 που άλλαξε τρεις ενδυμασίες, που συνταίριαξε την πολιτική με την ψυχαγωγία, την όπερα με τη θρησκεία, τα μουσικά ακούσματα με τις δημοτικές συνελεύσεις Η Μουσική παράδοση παραμένει ζωντανή και βιώνεται σήμερα μεσα από τις ίδιες τις πηγές της από τις Φιλαρμονικές της πόλης και της υπαίθρου από τα Ωδεία και από το Μουσικό Τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου
Παλαιά Φιλαρμονική «Αγιος Σπυρίδων» Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος Φιλαρμονική Ενωση «Καποδίστριας» Φιλαρμονική Γαστουριού Φιλαρμονική Ανω Κορακιάνας Φιλαρμονική Λευκίμμης Φιλαρμονική Σκριπερού Φιλαρμονική Αγίου Ματθαίου Φιλαρμονική Σιναράδων Φιλαρμονική Κάτω Κορακιάνας Φιλαρμονική Λιαπάδων Φιλαρμονική Αυλιωτών Φιλαρμονική Θιναλίου
Ιόνιο Ωδείο Ωδείο Κέρκυρας Ωδείο Νακα Ωδείο ΛευκίμμηςΠαράρτημα Ελληνικού Ωδείου
Πολύ όμως περισσότερο από τον ακουραστο ζήλο όλων εκείνων των δασκάλων, όλων εκείνων των καταξιωμένων μουσικών, που είναι γέννημα αυτού εδώ του νησιού, των μιμητών του Μαντζαρου, του Σαμάρα και τόσων άλλων...
«Σαν πεθάνω εδώ θάρθω με τα μύρια φαντάσματα, άϋπνα μέσα σε άϋλα γνέφια ή σε ασημοβολής μαϊκά συντέφια τάγια της νύχτας να χαρώ μυστήρια Να ιδώ των ξωτικών τα πανηγύρια, των τελωνιών τα θεότρελλα κέφια, του νεραϊδοχορού ν’ακούσω ντέφια και Σειρήνων τραγούδια ή μαρτύρια. Κι άμα στ’αστερινά τους χρυσαμάξια οι άγγελοι φύγουν και ο ήλιος φέξη πίσω ύμνο στην τετραγάλανη μονάξια, πουλί τ’αγριου γιαλού, θα κελαϊδήσω. Τεχνίτρα η πικροθάλασσα παράξια της λαλησιάς μου θα βαστάη το ίσο» Λ. Μαβίλης
|